Ο καρκίνος του νεφρού αποτελεί το 2% όλων των καρκίνων και την τρίτη συχνότερη κακοήθης νόσος του ουροποιητικού. Εμφανίζεται συνήθως στην 6η με 7η δεκαετία της ζωής και αποτελεί την πιο θανατηφόρο ουρολογική κακοήθη νόσο. Η αναλογία ανδρών γυναικών είναι 3/2. Την τελευταία 20ετία ο καρκίνος του νεφρού παρουσιάζει αύξηση 30%. Η αύξηση οφείλεται στην έγκαιρη διάγνωση με την χρήση των ακτινολογικών μηχανημάτων US, CT και την συχνότερη προσέλευση για προληπτικό έλεγχο. Πάνω από 50% των όγκων του νεφρού σήμερα διαγιγνώσκεται τυχαία και σε αρχικό στάδιο.
Παράγοντες κινδύνου
Τα αίτια του καρκίνου του νεφρού δεν είναι γνωστά αλλά υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που μπορούν ν’ αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης του νεφρικού καρκίνου όπως:
- κάπνισμα
- παχυσαρκία
- αρτηριακή υπέρταση (αντιυπερτασική αγωγή, και ιδίως τα διουρητικά)
- κληρονομικότητα (Κληρονομικό θηλώδες νεφροκυτταρικό καρκίνωμα, νόσος του von Hippel-Lindau)
- διατροφή πλούσια σε λιπαρά
- επαγγελματική έκθεση σε μέταλλα, πετρελαιοειδή, άσβεστο και κάδμιο
- Υψηλή συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του νεφρού παρατηρήθηκε σε ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση.
Κλινική εικόνα
Η πλειοψηφία των νεφρικών όγκων παραμένει ασυμπτωματική μέχρι να αναπτυχθεί προχωρημένη νόσος. Τα σημεία και τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως καθυστερημένα και δεν είναι ειδικά. Η συνήθης τριάδα συμπτωμάτων είναι:
- αίμα στα ούρα
- ψηλαφητός όγκος στην κοιλιά
- πόνος στην μέση ή στην οσφυϊκή περιοχή
Στο 10-40% των ασθενών εμφανίζονται Παρανεοπλαματικά σύνδρομα όπως:
- απώλεια βάρους
- αδυναμία-καταβολή
- πυρετός
- εφιδρώσεις
- αρτηριακή υπέρταση
Εάν ο καρκίνος επεκταθεί και κάνει μεταστάσεις σ’ απομακρυσμένα όργανα τα συμπτώματα που προκαλεί εξαρτώνται από το είδος των οργάνων που προσβλήθηκαν:
- δύσπνοια ή βήχας με αιμόπτυση μπορεί να παρουσιασθούν σε περίπτωση μετάστασης στους πνεύμονες
- πόνος στα οστά ή παθολογικά κατάγματα σε περίπτωση μετάστασης στα οστά
- νευρολογικά συμπτώματα σε περίπτωση μετάστασης στον εγκέφαλο
Διάγνωση
Δυστυχώς, δεν υπάρχει καμία εξέταση αίματος ή ούρων που ν’ ανακαλύπτει την παρουσία καρκίνου του νεφρού. Εάν υπάρχει υποψία καρκίνου του νεφρού τότε πρέπει να γίνουν ορισμένες απεικονιστικές εξετάσεις.
Οι κυριότερες απεικονιστικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται είναι:
- Υπερηχογράφημα: Έχει προσφέρει σημαντικά στην πρώιμη διάγνωση.
- Αξονική Τομογραφία κοιλίας και οπισθοπεριτοναϊκού χώρου: Αποτελεί εξέταση εκλογής για τη διάγνωση αλλά και τη σταδιοποίηση του καρκίνου του νεφρού.
- Μαγνητική Τομογραφία κοιλίας και οπισθοπεριτοναϊκού χώρου: Είναι ισοδύναμη με την αξονική τομογραφία στη διάγνωση, αλλά πλεονεκτεί στη σταδιοποίησή του.
- Σπινθηρογράφημα οστών: συνιστάται εφόσον υπάρχουν πόνοι στα κόκαλα, πρόσφατα κατάγματα οστών ή συγκεκριμένα παθολογικά ευρήματα.
- Βιοψία: μπορεί να πραγματοποιηθεί εάν τ’ αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων δεν είναι σαφή.
Σταδιοποίηση της νόσου
Με την σταδιοποίηση της νόσου, που βασίζεται στο μέγεθος του πρωτοπαθούς όγκου και στον βαθμό εξάπλωσης του στο σώμα, μπορούμε να κατανοήσουμε την έκταση και την σοβαρότητα του καρκίνου βοηθώντας μας έτσι στην επιλογή της καταλληλότερης θεραπείας και στον υπολογισμό της πρόγνωσης για την πορεία της νόσου.
Αντιμετώπιση
Ο τρόπος αντιμετώπισης εξαρτάται από το μέγεθος του όγκου, το στάδιο της νόσου, την ηλικία και τη γενική κατάσταση του ασθενή. Οι θεραπευτικές επιλογές που υπάρχουν, σήμερα, είναι:
1. Στον εντοπισμένο καρκίνο του νεφρού
- Ριζική νεφρεκτομή: θεωρείται η θεραπεία εκλογής η οποία αποδεδειγμένα προσφέρει τη δυνατότητα ίασης από τη νόσο
- Μερική νεφρεκτομή: έχει απόλυτη ένδειξη για όγκους μεγέθους μικρότερου από 4 εκ. και εντόπισης προς του πόλους του νεφρού και σε ασθενείς με όγκο σε μονήρη νεφρό ή με όγκους και στους δύο νεφρούς.
2. Σε αμφοτερόπλευρους όγκους ή σε ασθενείς υψηλού χειρουργικού κινδύνου η αντιμετώπιση μπορεί να γίνει με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους όπως:
- κρυοθεραπεία
- υπερηχοθεραπεία HIFU (high intensity focused ultrasound).
3. Στον μεταστατικό καρκίνο του νεφρού (παρηγορητικού τύπου θεραπείες)
- Ακτινοθεραπεία
- Χημειοθεραπεία
- Ανοσοθεραπεία (Ιντερλευκίνη-2, Ιντερφερόνη-α)
- Μοριακή στοχευμένη θεραπεία με αντι-αγγειογενετικούς παράγοντες (sunitinib, temsirolimus, bevacizumab, sorafenib) ή με φάρμακα που μπλοκάρουν τα σήματα πού επιτρέπουν στα καρκινικά κύτταρα να επιζήσουν και να αναπτυχθούν (Temsirolimus, everolimus)
- Ριζική νεφρεκτομή και ογκεκτομή (αν υπάρχουν έντονα τοπικά συμπτώματα και μεγάλο καρκινικό φορτίο)
Πρόγνωση
Ο σημαντικότερος προγνωστικός παράγοντας στον καρκίνο του νεφρού είναι το στάδιο της νόσου κατά τη στιγμή της διάγνωσης. Η επιβίωση των ασθενών είναι αντιστρόφως ανάλογη του παθολογοανατομικού σταδίου.